Η μαθήτρια των Εκπαιδευτηρίων Σοφία Παπαγιάννη, σε μια προσπάθεια να ενημερώσει αλλά και να ευαισθητοποιήσει αρθρογραφεί σχετικά με τη γλωσσική «δύναμη» που μπορεί να ενισχύει τις προκαταλήψεις..

Η σκέψη πίσω από την λέξη

Είναι κοινός τόπος ότι η γλώσσα αποτελεί κώδικα επικοινωνίας και χρησιμοποιείται από τα μέλη μιας κοινότητας με σκοπό την αμοιβαία κατανόηση και την επίλυση προβλημάτων. Η γλώσσα όμως είναι κάτι περισσότερο από κανόνες γραμματικής και συντακτικού, είναι ένας ζωντανός οργανισμός που ζει, αναπτύσσεται και εκφράζει των εσωτερικό κόσμο των ομιλητών της.

Υπό αυτό το πρίσμα, ο πνευματικός υποσιτισμός μίας κοινότητας αντικατοπτρίζεται και στην κοινή διάλεκτό τους, αφού έρευνες έχουν δείξει πως «όταν μιλάμε για άλλους ανθρώπους και την συμπεριφορά τους, η γλώσσα μας μαρτυρά υπάρχουσες στερεοτυπικές απόψεις που έχουμε για κατηγοριοποιημένα άτομα. ( Beukeboom, C. & Burgers, Ch, 27/07/2017)Οι προκαταλήψεις, που αφορούν παραδείγματος χάρη την ισότητα των φύλων, αποτυπώνονται γλαφυρά και αφήνουν το μελανό τους στίγμα και στην καθομιλουμένη. Η γλώσσα αποτελεί αρωγό μετάδοσης συναισθημάτων και πεποιθήσεων αλλά και είναι σε θέση να ασκήσει κριτική και να τιμωρήσει. Στην αγγλική γλώσσα, η λέξη «master» (=αυθεντία, αφέντης) είναι επιφορτισμένη με μία θετική σημασία. Τουναντίον, η θηλυκή λέξη «mistress» έχει αποκλίνει παντελώς από την αρχική της σημασίας και θα πει η γυναίκα που διατηρεί εξωσυζυγικές σχέσεις. Χρήζει διευκρίνησης βέβαια το γεγονός πως η προαναφερθείσα λέξη δεν κατείχε ανέκαθεν αρνητική χροιά.  Είναι απορίας άξιον τι γεγονότα οδήγησαν στην σταδιακή μεταβολή στη σημασία της λέξης και εύλογα λοιπόν διερωτάται κανείς για τη θέση της γυναίκας στην ανδροκρατούμενη και πατριαρχική κοινωνία.  Επιπροσθέτως, είναι άραγε τυχαία πως η λέξη άνθρωπος σημαίνει επί λέξει αυτός που μοιάζει με άνδρα ( ἀνήρ + ὤψ) ή συμφωνία του αρσενικού γένους στον πληθυντικό αριθμό; Για παράδειγμα: Ο Κώστας και η Μαρία είναι χαρούμενοι, Jean et Marie sont heureux. Ή ίσως η κατανομή των ανδρικών και γυναικείων επαγγελμάτων, κυρίως στον θετικό ή τον τεχνολογικό τομέα: ο, η γιατρός αλλά η νοσοκόμα, ο, η πολιτικός μηχανικός, ο, η αστυνομικός, ο, η εκπαιδευτικός, o, η ηλεκτρολόγος, κλπ. (Ανυφαντής, Α. 07/2019). Στον επαγγελματικό τομέα αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι ο όρος “fireman” αντικαταστάθηκε από το “firefighter” μετά τη συστηματική εκχώρηση των γυναικών στο πυροσβεστικό σώμα, αλλά παραμένει η λέξη “policeman”.  Οι προκαταλήψεις κατά της γυναίκας και ανισότητα της έναντι του άντρα φαίνονται επίσης στην παράδοση πως η γυναίκα του Γιώργου λεγόταν Γιώργαινα, η γυναίκα του Σωτήρη, Σωτήραινα κ.ο.κ. αλλά και στον νόμο 1388 του Αστικού Κώδικα, η έγγαμη γυναίκα έχει ως επώνυμο της υποχρεωτικά και αποκλειστικά το επώνυμο του άνδρα της, ο οποίος καταργήθηκε μόλις το 1983(!). Προκειμένου ένας άντρας να ονομαστεί κύριος πρέπει απλά να ενηλικιωθεί, όμως στην περίπτωση της γυναίκας η αντίστοιχη προσφώνηση της δίνεται όταν παντρευτεί (ΣΙΣΚΟΥ, ΣΤ. , 06/2019).

Εν κατακλείδι, εκ των προαναφερθέντων προκύπτει το συμπέρασμα πως παρά το μακροχρόνιο αγώνα για τη γυναικεία χειραφέτηση, οι προκαταλήψεις κατά της γυναίκας είναι βαθιά ριζωμένες στις απανταχού γλώσσες και οι δομές των προκατειλημμένων κοινωνικών αναπαραστάσεων εμφανίζονται και στην ομιλία, στερώντας ακόμα και στον 21ο αιώνα μία ζωή επί ίσοις όροις.